(fot. Marta Wojtal dla AVON)
Irena Santor (z domu Wiśniewska) urodziła się 9 grudnia 1934 roku w Papowie Biskupim na Pomorzu. Swoją karierę zawodową rozpoczęła w 1951 roku w Państwowym Zespole Ludowym Pieśni i Tańca „Mazowsze”, gdzie znalazła się z polecenia dyrektora Opery Poznańskiej Zdzisława Górzyńskiego. Z czasów mazowszańskich pochodzi Jej pierwszy wielki przebój „Ej, przeleciał ptaszek”. Tam też zmieniła nazwisko, wychodząc za mąż za Stanisława Santora, skrzypka Orkiestry Polskiego Radia pod dyrekcją Stefana Rachonia.
Po opuszczeniu „Mazowsza”, w 1959 roku dokonała pierwszych nagrań i zadebiutowała jako solistka na estradzie. Twórcami jej pierwszych sukcesów zawodowych byli Stefan Rachoń i Władysław Szpilman, a nauczycielami Barbara Fijewska (aktorka), Wiktor Milewski (akompaniator) i Wanda Wermińska (śpiewaczka operowa). Nie do przecenienia był kontakt, w czasach mazowszańskich, z Tadeuszem Sygietyńskim, który był jej najważniejszym nauczycielem i przewodnikiem. Pierwsze wielkie sukcesy to udział w festiwalu sopockim w 1961 roku i zdobyte tam nagrody dla piosenek „Embarras” i „Walczyk na cztery ręce” oraz nagroda za interpretację tych piosenek. Potwierdzeniem jej kunsztu estradowego było wykonanie w 1966 roku, na festiwalach w Opolu (I nagroda) i w Sopocie (III nagroda) piosenki „Powrócisz tu” . Kolejne lata to nieprzerwane pasmo sukcesów, wiele występów, nagrań radiowych, płytowych i telewizyjnych. Próbowała swoich sił w kabarecie (U Kierdziołka, Wagabunda), w teatrze (Ateneum, Syrena), w teatrze TV („Loterya” do muzyki S. Moniuszki), w filmie („Przygoda z piosenką”). Zrealizowała wiele recitali telewizyjnych i programów radiowych. Jest współautorką cyklu „Irena Santor w Muzycznej Jedynce”, w którym zaprezentowała 46 interesujących felietonów dotyczących wydarzeń muzycznych i przedstawiających sylwetki twórców kultury (1994-1998).
Oprócz nagrań piosenek estradowych, Irena Santor może się poszczycić nagraniem wielu innych utworów i płyt, które potwierdzały jej umiejętności i wszechstronność („Przeboje pana Stanisława” – pieśni Moniuszki, „Baśnie Andersena w piosence” – piosenki dla dzieci, „Malowanki polskie” – cykl utworów L. Kaszyckiego i J. Zalewskiego, cykl piosenek dla dzieci W. Rudzińskiego i S. Karaszewskiego).
W 1991 roku artystka postanowiła zakończyć swoją karierę zawodową związaną z występami na estradzie. Zdecydowała zająć się pracą charytatywną i społeczną, sporadycznie tylko występując w różnych przedsięwzięciach z tym związanych. Zapewniła jednak publiczność, że jeżeli tylko będzie taka możliwość, to nagra jeszcze jakieś płyty, wystąpi w radiu lub telewizji. Oddała się pracy społecznej na rzecz Stowarzyszenia Polskich Artystów i Wykonawców Muzyki Rozrywkowej, którego od 1994 roku, przez prawie 10 lat, była przewodniczącą.
Choroba, która dotknęła Irenę Santor i szczęśliwe wyjście z niej, w 2000 roku, były bodźcem do wzięcia udziału w akcjach promujących profilaktyczne badania mammograficzne i cytologiczne. Artystka zaangażowała się także w prace Polskiej Unii Onkologii. Ważną częścią działalności społecznej i charytatywnej stała się współpraca z fundacjami Jolanty Kwaśniewskiej „Porozumienie bez barier” i Anny Dymnej „Mimo wszystko”. Od 2005 roku Irena Santor jest opiekunem artystycznym Festiwalu Piosenki Zaczarowanej im. Marka Grechuty.
Zgodnie z obietnicą nagrała dwie nowe płyty, „Santor Cafe” i „Jeszcze”. Płyta „Jeszcze” to efekt współpracy z Romualdem Lipko. W 2009 roku, ku radości publiczności, która nigdy nie pogodziła się z odejściem artystki z estrady, Irena Santor wznowiła swoje koncerty występując od czasu do czasu w różnych miastach Polski. Rok 2009 zakończyła wielkim urodzinowo-jubileuszowym koncertem w Sali Kongresowej wieńczącym 50 lat jej pracy artystycznej. Ważnym wydarzeniem roku 2010 było nagranie i wydanie płyty z nowymi piosenkami pt. „Kręci mnie ten świat”. Na płycie znalazły się teksty m.in. Wojciecha Młynarskiego, Jana Wołka, Jacka Cygana, Agnieszki Osieckiej, do muzyki m.in. Seweryna Krajewskiego, Stanisława Soyki, Czesława Majewskiego, Zbigniewa Wodeckiego, Piotra Rubika.
W 2013 roku ukazał się, nakładem Reader`s Digest, „Pamiętnik” składający się z książki i 3 płyt CD z piosenkami z różnych lat. Polskie Radio natomiast wydało interesujący album z nagraniami kilkudziesięciu piosenek z lat 60. i 70. pochodzących z popularnego programu radiowego „Podwieczorek przy mikrofonie”. Album (3 płyty CD) nosi tytuł „Delicje z Podwieczorków przy mikrofonie”. Interesującym i wzruszającym doświadczeniem dla Ireny Santor był udział w nagraniu płyty „Wasowski Odnaleziony. Ktoś zbudził mnie”, gdzie dzięki współczesnej technice mogła zaśpiewać w duecie z Jerzym Wasowskim. Obecnie artystka wciąż koncertuje i pracuje nad nową płytą, która ukaże się w 2014 roku. Od listopada 2013 roku na estradzie towarzyszy jej pianista Mariusz Dubrawski.
Irena Santor jest laureatką wielu nagród, wyróżnień i odznaczeń. Do najważniejszych należą:
• Nagroda Miasta Stołecznego Warszawy 1970, 1999
• Złota Honorowa Odznaka Legionu Kanadyjskiego
• Srebrny Krzyż Zasługi 1974
• Złoty Krzyż Zasługi 1976
• Krzyż Komandorski z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski 1985
• Zasłużona dla Kultury Narodowej 1989
• Viktor 1992
• Prometeusz 1994
• Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski 1998
• Bursztynowy Słowik za całokształt twórczości 2002
• Złoty Fryderyk 2007
• Złoty Medal zasłużony Kulturze Gloria Artis 2007
• Order Uśmiechu 2008
• Artysta Bez Granic 2009
• Gwiazda w Alei Gwiazd Polskiej Piosenki w Opolu 2010
• Diamentowy Mikrofon Polskiego Radia 2013
• Tytuł Honorowy Obywatel Warszawy 2013
• Medal św. Brata Alberta za 2013 rok za wspieranie i promowanie twórczości muzycznej osób niepełnosprawnych
• wiele nagród festiwalowych, zwycięstwa w plebiscytach radiowych, telewizyjnych, prasowych, Złote Płyty
Książka mojego dzieciństwa:
Ania z Zielonego Wzgórza Lucy Maud Montgomery
Książki, do których wracam:
Reszta jest hałasem Alexa Rossa
Dzienniki Witolda Gombrowicza
Książka, która mnie zainspirowała:
Dzienniki 1960-1969 Zygmunta Mycielskiego
Książka ważna zawodowo:
Hanka Bielicka. Umarłam ze śmiechu Zbigniewa Korpolewskiego
Książka ostatnio przeczytana:
Kod Leonarda da Vinci Dana Browna
Książki, które każdy przeczytać powinien:
Czarodziejska góra Tomasza Manna
Pan Tadeusz Adama Mickiewicza
Trylogia Henryka Sienkiewicza
Książka, od której zaczęła się moja miłość do czytania:
Przeminęło z wiatrem Margaret Mitchell
Książka do walizki:
Ludzkie gadanie Marii Szabłowskiej i Krzysztofa Szewczyka
Książka, którą zamierzam przeczytać:
Zajeźdźmy kobyłę historii. Wyznania poobijanego jeźdźca Karola Modzelewskiego